Ўзбекистон йиллар давомида Конституциявий ислоҳотлар орқали Москва изидан боришга ҳаракат қилмоқда, мутахассислар таъкидлашича, бу саъй-ҳаракатлар натижасида Президент Шавкат Мирзиёевнинг ҳокимиятдаги позицияси янада мустаҳкамланди.
Сиёсий мухолифлар ва ҳукумат танқидчилари Мирзиёевни инсон ҳуқуқларини бузиш ва автократик бошқарувда айбламоқда. Аммо ҳукумат эса ўз танқидчилари ва мухолифларини “ҳайиқчи ва исёнчи” сифатида кўрсатиб, қамоққа ташлаган. Маълумотларга кўра, баъзи танқидчилар турмада турли сабабларга кўра ҳалок бўлган.
Асосий савол шуки: нима учун Ўзбекистон Москва сиёсатига эргашишни истайди ва Москвага ўхшаш тузумни жорий этиш Тошкент учун қанчага тушяпти?
Шаҳрат Мажидов, Ўзбекистондаги “Эрк” сиёсий партияси аъзоси, Мирзиёев ҳокимиятда кўпроқ қолиш учун халқни “айлантиргани” ва қонунга ўзгартириш киритиб, яна бир неча йил ҳокимиятда қолиш ниятида эканини айтади.
Шаҳрат Мажидов
У Бахди хабар агентлигига шундай деди:
“Мирзиёев ўзини Ўзбекистоннинг Путин деб ўйлайди — у мутлақо автократ бўлиб, қонунни фақат ўз ҳокимиятини сақлаб қолиш учун ўзгартирмоқда.”
Унинг таъкидлашича, Мирзиёев бошқаруви билан у 2036 йилгача ҳокимиятда қолиши мумкин, бу эса Ўзбекистондаги демократиянинг ўлими деганидир.
Шаҳрат Мажидов, ҳозирда Швецияда муҳожиратда яшайди, шундай дейди: Мирзиёев ҳукумати танқидчилари ё қамалади, ёки мамлакатни тарк этишга мажбур бўлади.
Шавкат Мирзиёев эса доимо танқидларни рад қилиб, Ўзбекистон демократиявий ислоҳотлар йўлидан ҳеч қачон қайтмаслигини таъкидлаган. У ўз нутқларида бир неча бор таъкидлаган:
“Жаҳон тажрибаси шундан далолат берадики, мамлакатлар ўз тараққиёти учун Конституцияни ўзгартиришга мажбур бўлади.”
Ўзбекистонда навбатдаги президентлик сайлови 2026 йилда бўлиб ўтиши кутилмоқда. Ўзбекистон Фанлар академияси масъул аъзоси Наби Зиёдуллаев айтишича, ҳозирда Мирзиёев сиёсий саҳнада рақобатсиз шахсга айланган ва унинг сиёсий тажрибаси ва обрўси сабабли, унга қарши рақиб йўқ.
Шу орада, Шаҳрат Мажидов айтишига кўра, Москва томонидан кўрсатилаётган тўғридан тўғри қўллаб-қувватлаш Мирзиёевни Ўзбекистонда тўлиқ диктаторга айлантирган. У давлат маблағлари ҳисобига сайловларда иштирок этади ва рақиб партиялар етакчиларини шиддат билан босим остига олади.
Унинг таъкидлашича, мустақил сиёсий партиялар Ўзбекистонда ҳукуматдан қўрққани учун тарқоқ ва жуда заиф фаолият юритмоқда.
Инсон ҳуқуқларининг оммавий бузилиши
Ўзбекистон бир асрдан зиёд вақт мобайнида — аввал Россия империяси, кейин эса Совет Иттифоқининг таркибида — мустамлакада бўлган. Мамлакат 1991 йилда мустақилликка эришди.
Ўзбекистон Европа ва Осиёни боғловчи қадимий Ипак йўлида жойлашган бўлиб, Самарқанд ва Бухоро каби бой тарихий шаҳарларига эга. Бу шаҳарлар ўзининг гўзал меъморчилиги билан машҳур ва илгари дунёдаги савдо ва маданият марказларидан бири бўлган.
Ўзбекистон Марказий Осиёдаги энг кўп аҳолига эга мамлакат ва шунингдек, минтақадаги энг йирик ҳарбий кучга эга давлат ҳисобланади.
Ўзбекистоннинг сиёсий тузуми автократик бўлиб, инсон ҳуқуқларини бузгани учун бир неча бор танқидларга учраган.
БМТ ҳисоботларида Ўзбекистондаги қийноқлар “тизимлаштирилган” деб таърифланган.
Ҳуқуқ фаоллари халқаро жамоатчиликни Ўзбекистондаги қийноқлар ва тазйиқлар ҳақидаги хабарларга етарли эътибор бермаётганликда айблашган.
Мамлакатда бир неча бор портлаш ва отишмалар содир бўлган, ва ҳукумат бу ҳужумларни исломий экстремист гуруҳларга нисбат берган.
Шаҳрат Мажидов таъкидлашича, ҳукумат ҳар доим ўз танқидчиларини айблаб, ўз муваффақиятсизлигини фаол сиёсий партиялар ва мухолифларга юклайди.
У Мирзиёевни Ўзбекистонда сиёсий интеграцияга қаратилган ҳар қандай ҳаракатга ва ҳатто собиқ Совет республикалари ўртасида яқинлашувга қарши курашда айблаган.
Ўзбекистон юқори лавозимдаги расмийлар оиласидаги коррупция ҳолатлари ҳақида кўп бор хабар берилган, аммо Тошкент ҳануз халқаро ташкилотларга мамлакат ичида суриштирув ўтказишга рухсат бермаган.
Жаноб Мажидов Бахди агентлигига шундай деган: ҳукуматнинг вазиятни ортиқча назорат қилиши натижасида кўплаб оммавий ахборот воситалари ўз-ўзини цензура қилиб ишлайди. Бу ҳолат Европ Иттифоқини хавотирга солган ва сўнгги йилларда ЕИ Ўзбекистонга қарши санкция жорий этиш арафасига бир неча марта келган.
Human Rights Watch (HRW) маълум қилишича, камида 30 нафар журналист, фаол, ёзувчи ва зиёли инсонлар касбий фаолияти учун қамоқда сақланмоқда.
Ўзбекистон ҳозирча демократия ва халқ ҳокимияти тузумига жуда узоқ турибди — Шаҳрат Мажидов айтишича, Тошкентнинг Москвага яқинлашиши бу масофани бундан ҳам зиёда оширмоқда.
–
