کنترول آب های کشور یکی از آرمان های حکومت های قبلی و فعلی بوده است، در این میان اما کشورهای همسایه که از ساخته شدن بند در داخل افغانستان هراس داشته اند همواره کوشیده اند که از هر راه ممکن مانع بر سر راه ساخت بندهای آب گردان در افغانستان ایجاد کنند.
چندی پیش رییس جمهور غنی اعلام کرد که «اگر نان ما از خارج هم بیاید اما بازهم آب های خود را کنترول می کنیم.»
پیشتر اعلام شده بود که با ساخت این بند بیش از چهار هزار هکتار زمین زراعتی آبیاری خواهد شد.
بند آب شاهتوت که در ولسوالی چهارآسیاب کابل قرار دارد، ظرفیت ذخیرهی ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب را دارد که از این مقدار آب میتوان دو تا پنج میگاوات برق نیز تولید کرد.
به گفته مقامهای افغان با ساختن بند شاهتوت در منطقۀ للندر، برای حدود دو میلیون نفر در کابل آب آشامیدنی هم تهیه شده مشکل آبیاری زمینهای زراعتی نیز در مرکز تا حدی رفع خواهد شد.
نظر به گزارش رسانههای هند این بند به هزینۀ ۲۸۶ میلیون دالر امریکایی اعمار میشود.
بعد از بند سلما در هرات این دومین بند آب است که توسط هند در افغانستان ساخته میشود.
چند روز پیش اداره تنظیم آب های کشور اعلام کرد که آب گیری بند کمال در ولایت نیمروز در جنوب غرب کشور آغاز شده است. اعلام این خبر باعث خوشحالی و شادمانی مردم نیمروز شده است.
مسوولان محلی نیمروز میگویند که نیمروزیها بیشتر از ۷۰۰ سال است که چشمانتظار بهرهبرداری از بند کمالخان هستند و با تمام توان از جان و مالشان برای تأمین امنیت این پروژه استفاده میکنند. مردمی که در کنار نیروهای امنیتی، به افراد سودجو اجازه نمیدهند آرزوی بزرگشان را برباد دهند.
نمایندهگان مردم نیمروز در مجلس نمایندهگان، باور دارند که آبگیری این بند، سبب مهار آبهای شیرین افغانستان میشود و افزون بر تولید برق، کشت و زراعت در این ولایت دوباره رونق میگیرد و سیستان دوباره سیراب میشود.
بند آبگردان کمالخان در ولسوالی چهاربرجک ولایت نیمروز موقعیت دارد و در حدود ۹۰ کیلومتر از شهر زرنج، مرکز این ولایت، فاصله دارد. ارزش این پروژه حدود ۹۰ میلیون دالر امریکایی است و با تکمیل آن، افزون بر تولید نُه میگاوات برق، حدود ۱۸۶ هزار هکتار زمین زیر پوشش آبیاری قرار خواهد گرفت .هرچند ساکنان نیمروز از آغاز آبگیری کمالخان خوشحالاند، اما در کنار شادمانی از آغاز آبگیری این بند، همواره یکی از نگرانیهای مهم آنان دخالت آشکار و سنگاندازی کشورهای همسایه به ویژه ایران در روند ساخت این پروژه مهم زیربنایی کشور است.
ارزیابیها نشان میدهد که ۶۰ درصد منابع آب نیمروز به ایران میرود و برای تقسیم عادلانه آب، افغانستان باید بتواند آبهای مرزیاش را مهار کند. براساس معاهده هلمند که در سال ۱۹۷۳ میلادی میان ایران و افغانستان امضا شد، ایران در هر ثانیه میتواند ۲۶ مترمکعب از آب این رودخانه برداشت کند و ساخت بند کمالخان بر مبنای همین معاهده حق قانونی افغانستان است.
پیش از این برخی مقامهای ارشد حکومت ایران از مهار آبهای مرزی افغانستان ابراز نگرانی کرده و به صورت آشکار تهدید کردند که ایران نمیتواند در مقابل مهار آبهای مرزی در افغانستان بیتفاوت باشد.
به تازهگی ویدیویی در شبکههای اجتماعی منتشر شده که نشان میدهد برخی مقامهای ایرانی از آبگیری بند کمالخان ابراز نگرانی میکنند و تأکید دارند پولهایی که برای انتقال آب رودخانه هلمند به ولایت سیستان و بلوچستان مصرف کردهاند، با آبگیری کمالخان به فنا میرود.
به گفته مسئولان ، در حال حاضر حدود ۷۰ درصد از منابع آب افغانستان به کشورهای همسایه سرازیر میشود. برای استفاده بهتر از این منابع به جلب سرمایهگذاری نهادهای بینالمللی نیاز هست، ولی در آن صورت هر گونه طرحی در مذاکرات مربوط به رژیم بهرهبرداری از منابع آب گرفتار خواهد شد. برای مثال، بانک جهانی تامین بودجه یک طرح بزرگ را پس از آن که متوجه شد به توافق ایران نیازمند است متوقف کرد.
زیرساختهای ضعیف و فقدان سیستم ذخیرهسازی و بهرهبرداری مناسب از منابع آب باعث شده است که در بخشهای گستردهای از خاک افغانستان از منابع موجود به خوبی استفاده نشود. خشکسالیهای هر چند سال یک بار در کل یا بخشی از خاک افغانستان بر این مشکل میافزاید و علاوه بر کمبود محصولات زراعتی و مواد غذایی باعث وقوع مهاجرتهای گستردهای میشود. برای مثال، در سال ۲۰۰۸ بر اثر کمبود میزان بارش باران تولید گندم حدود ۵۰ درصد افت داشته است.
منابع آب در بازسازی اقتصاد ملی افغانستان که به شدت به کشاورزی وابسته است نقش مهمی ایفا میکند. طبق گزارش سازمان ملل متحد، فقط پنج درصد از کمکهای مالی جامعه بینالملل تاکنون به منابع آب افغانستان اختصاص یافته و بخش زیادی از آن در طرحهای کوتاهمدت و ساخت سدهای کوچک که هیچ استفاده مفیدی ندارند هزینه شده است.
موقعیت جغرافیایی افغانستان و سرازیر شدن دریا های مهم این کشور به سوی ایران و پاکستان باعث شده که بسیاری از افغانها به این نتیجه برسند که دو کشور همسایه به شکل فعالی تلاش میکنند حفاظت و بهرهبرداری از منابع ملی آب در افغانستان را به خطر بیندازند.
این فرضیهها شاید حقیقت داشته باشند، چون پاکستان که در سالهای اخیر به شدت با بحران و کمبود انرژی روبهرو بوده است به آب افغانستان بیش از گذشته نیاز دارد. ایران تنها کشوری که با افغانستان بر سر بهرهبرداری از آب قرارداد بسته در حال حاضر ۷۰ درصد بیشتر از سهم خود میبرد.
اگر افغانستان تلاش کند که بندهای بزرگ بیشتری بسازد و مالکیت بخش بزرگتری از منابع آب خود را در دست بگیرد، مسلما ایران و پاکستان از طرق مختلف و از جمله اعتراضهای دیپلماتیک خواهند کوشید اجرای چنین طرحهایی را مختل کنند یا به تعویق بیندازند. با توجه به این که هم بودجه و هم مجریان چنین طرحهای ساختمانی بزرگی از خارج تامین میشوند، کارشکنیهای ایران و پاکستان به طور جدی میتواند این طرحها را مختل کند.
خبرگزاری بخدی
