صنایع دستی زنان هزاره جات با آنکه تا چند سال پیش از اعتبار خاصی در بازارهای ملی و بین المللی برخوردار بود، اما در حال حاضر به نسبت نبود سیستم بازاریابی مناسب، با رکود مواجه شده است.
بافت قالین، گلیم، خورجین، برگ، نمد، فرشهای سنتی، سوزن دوزی و خامک دوزی از صنایع دستی زنان مناطق مرکزی کشور است که گفته میشود برخی از این صنایع در نتیجه جنگها، مهاجرت و عدم حمایت دولت به فراموشی سپرده شدهاند.
از جمله این صنایع دستی، نمد و گلیم از پشم خالص وطنی ساخته میشود که تا چند سال قبل از مهمترین صنایع دستی زنان مناطق مرکزی به شمار میرفت.
گفته میشود تا ۳۰ سال قبل، فرش مهمانسرای بسیاری از خوانین دایزنگی، علما و شخصیتهای متنفذ مناطق مرکزی، بیشتر نمد و گلیم بوده اما در سالهای اخیر مردم به گونه بی سابقه از این صنایع فاصله گرفتهاند.
پیش از این نمد لیگان ورس و گلیمهای کش باف و خنجری دایزنگی که از شهرت خوبی برخوردار بود به کشورهای دیگر نظیر ایران، پاکستان و ممالک عربی صادر میشد.
سلیمان میرزایی، ولسوال پیشین ورس بامیان میگوید که نمد و گلیم در سابق، توشه راه زائران مناطق مرکزی که به قصد اماکن مقدس به ایران، عراق، سوریه و عربستان میرفتند، به شمار میرفت.
آقای میرزایی به خبرگزاری بخدی گفت که این زائران از از فروش نمد، گلیم و سایر صنایع دستی که با خود میبردند، سود خوبی بدست میآوردند که بر علاوه مصارف سفرشان، هزینه خرید سوغات را نیز کفایت میکرد.
از سوی دیگر محمد سجاد محسنی یکی از ریش سفیدان در مرکز بامیان، عدم حمایت دولت، کمرنگ شدن مالداری، افزایش قیمت پشم گوسفند و وارد شدن فرشهای ممالک دیگر به کشور را از عواملی میداند که سبب نابودی صنعت نمد و گلیم بافی در مناطق مرکزی شده است.
محسنی میگوید که نمد مالی و گلیم بافی با نام زنان هزاره گره خورده و بخشی از فرهنگ هزارهها را تشکیل میدهد.
او تاکید کرد که عدم توجه به این صنایع، سبب از بین رفتن فرهنگ بومی مردم بامیان خواهد شد.
به گفته او؛ با آنکه مراحل نمد مالی و گلیم بافی از تهیه کردن پشم تا ریسیدن نخ و بافتن آن، کاری بسیار سخت و دشوار است، اما گاها برای برخی از زنها نوعی تفریح به حساب میآید.
نبود بازار مشکل اصلی
با این حال حلیمه رضایی، یکی از زنان تجارت پیشه در بامیان بر این باور است که نبود بازار فروش مناسب و مشخص برای صنایع دستی زنان، سبب نابودی این صنایع شده است.
او گفت که نه تنها در بامیان، بلکه در تمام شهرهای کشور بازار مشخصی برای عرضه صنایع دستی زنان وجود ندارد و زنان بامیان فقط در برخی از محافل ویژه مانند جشنوارهها و نمایشگاه فرصت آن را مییابند که صنایع دستیشان را به فروش برسانند.
بر اساس گفتههای او، ساخت یک نمد ۱۲ کیلویی پس از حلاجی پشم گوسفند توسط نداف، با همکاری چند زن در دو روز ساخته میشود اما در داخل قریه بیشتر از ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ افغانی فروخته نمیشود.
با این وجود کسانی هستند که هنوز هم برای فرش خانههایشان از گلیم و نمد استفاده میکنند.
محمد کریمی، از باشندگان ولسوالی یکه ولنگ بامیان که فرش خانهاش بیشتر گلیم و نمد است میگوید که تا حدود ۲۰ سال پیش باشندگان بامیان از پشم گوسفندان شان گلیم، خورجین، شال، لحاف و برگ میبافتند ولی درسالهای اخیر فقط در برخی از مناطق لباسهای برگی و نمد میسازند.
یک فرصت
برای جلوگیری از نابودی کامل صنایع دستی مناطق مرکزی کشور از جمله نمدمالی و گلیم بافی، طرحهایی نیز از سوی باشندگان این مناطق ارائه شده است.
حسن علی یکی از فروشندگان صنایع دستی در بامیان میگوید: “در صورتی که نمد و گلیم همانند قالین، در طرحهای مناسب و با رنگهای متفاوت ساخته شود، علاوه بر اینکه این صنایع را از نابودی نجات میدهد، جایگاه آن در بازارهای بین المللی را نیز تثبیت خواهد کرد. “
با این حال شمار دیگری از باشندگان بامیان برای جلوگیری از نابودی صنعت گلیم بافی و نمد مالی در هزاره جات، خواهان حمایت و سرمایه گذاری دولت و موسسات کمک کننده در این راستا هستند.
به گفته آنان، رشد این صنایع میتواند در بهبود وضعیت اقتصادی خانوادههای روستایی در این ولایت و افزایش عواید دولتی موثر واقع شود اما آنان میگویند، در صورتی که این صنایع با ارزش محلی از بین بروند عواید خانوادههای روستایی کاهش یافته و فقر اقتصادی را در مناطق مرکزی ببار خواهد آورد.
خبرگزاری بخدی