به تاریخ ۱۰ حوت سال قبل (۱۳۹۸) توافق نامه صلح امریکا با گروه طالبان از سوی از زلمی خلیلزاد، نماینده امریکا و ملا برادر، نماینده طالبان به امضا رسید، اما از زمان امضای این توافق نامه تغییر چندانی در رویه طالبان به میان نامده است و خشونت ها نسبت به گذشته افزایش یافته است.
در این توافق نامه گروه طالبان متعهد شده اند که رابطه شان را با گروه های تروریستی قطع کرده، از انتحار و انفجار در شهرهای بزرگ دست کشیده و به گونه فوری مذاکرات میان افغانان را به پیش می برند، در مقابل امریکا متعهد شده است که تا ماه می سال ۲۰۲۱ تمامی سربازانش را از افغانستان خارج کند.
توافقنامه صلح امریکا و طالبان زیر نام «توافقنامه برای آوردن صلح به افغانستان» یک ساله شد. طالبان پس از یک آتشبس سه روزه در عید فطر ۱۳۹۷، از امریکا خواستند که وارد گفتوگوی مستقیم با این گروه شود.
این خواست در ۲۳ جوزای همان سال مطرح شد که استقبال امریکا را به دنبال داشت. دو طرف گفتوگوهای مستقیم صلح را در هفدهم سرطان ۱۳۹۷ آغاز کردند و در دهم حوت سال گذشته، توانستند به توافق صلح دست یابند. این گفتوگوها در نُه دور ادامه یافت و سرانجام دو طرف روی برخی از موضوعات توافق کردند. اکنون که یک سال از امضای این توافقنامه میگذرد، دولت جدید امریکا به بازنگری توافقنامه دوحه روی آورده است؛ زیرا اداره بایدن معتقد است که طالبان برخی از مواد توافقنامه را عملی نکردهاند.
براساس توافقنامه دوحه گروه طالبان باید خشونتها را کاهش میدادند، طوریکه این گروه خشونتها را در برابر نیروهای امریکایی و ناتو به صفر رساندند، اما در افغانستان بهطور کل و به طور خاص در برابر نیروهای امنیتی افغانستان حملاتشان را شدت بخشیدند. با شروع گفتوگوهای بینالافغانی باید دو طرف روی برقراری آتشبس به توافق میرسیدند، اما از آن زمان تاکنون نهتنها برقراری آتشبس ممکن نشد و خشونتها کاهش نیافت، بلکه براساس گزارش یوناما، پس از آغاز مذاکرات صلح بینالافغانی میزان کشته و زخمیشدن افرادی ملکی در افغانستان افزایش یافته است، طوریکه در جریان سال ۲۰۲۰م، به تعداد ۳۰۳۵ فرد ملکی کشته و ۵۷۸۵ فرد ملکی زخمی شدهاند که مسئول ۴۵ درصد تلفات ملکی در افغانستان گروه طالبان بوده است. با توجه به افزایش خشونتها از جمله انفجار بمبهای مقناطیسی در شهر کابل، عدم توافق دو طرف روی برقراری آتشبس و کُندی روند مذاکرات صلح بینالافغانی، توافق نامه صلح بی نتیجه بوده است.
روند تطبیق مواد توافقنامه پس از امضای آن در بیستم حوت آغاز شد و اداره ترمپ دستور خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را صادر کرد. شمار سربازان امریکایی در افغانستان اکنون که تنها دو ماه به خروج کامل آن زمان مانده است، به دو هزار و ۵۰۰ نفر میرسد. هرچند امریکا توافق کرده بود که زمینه آغاز مذاکرات صلح بینالافغانی را در بیستم حوت فراهم میکند، اما این روند شش ماه زمان برد. حکومت در آن زمان تصریح کرد که با توجه به حضور نداشتن در توافقنامه دوحه، نمیتواند ریسک رهایی پنج هزار زندانی طالبان را بپذیرد. با وجود انکار حکومت، روند رهایی زندانیان طالبان در میانههای حمل سال جای کلید خورد و همه زندانیان این گروه تا ماه سنبله آزاد شدند. در این میان حکومت برای رهایی ۴۰۰ زندانی «خطرناک» طالبان لویهجرگه مشورتی را فراخواند و سرانجام توافق شد که این زندانیان نیز آزاد شوند.
مذاکرات صلح بینالافغانی نیز در بیستودوم سنبله سال جاری گشایش یافت. با این حال، برخی از موارد در توافقنامه همچنان عملی نشد و سبب شد که دولت جدید امریکا به بازنگری آن روی آورد. افزایش خشونت از طالبان در کشور، ادامه روابط این گروه با گروههای تروریستی و تردید در مورد مذاکرات معنادار صلح از مواردی عنوان شده که توافقنامه دوحه را به بازنگری سوق داده است. طالبان هرچند بارها از تعهدشان به مواد توافقنامه صلح سخن گفتند، اما امریکا، سازمانهای حقوق بشری، دولت افغانستان و شهروندان افغان به ادامه خشونتها معترضاند. از سوی دیگر، تعلل در مذاکرات بینالافغانی نیز نگرانیها از آینده توافق صلح امریکا با طالبان را بیشتر ساخته است. این مذاکرات که در بیستوسوم سنبله آغاز شد، با کُندی دنبال شد و حتا برای یکونیم ماه متوقف بود.
در تازهترین مورد، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در کابل یا «یوناما» گزارش خود در مورد خشونتها در سال ۲۰۲۰ را نشر کرد. در این گزارش آمده است که دستکم سه هزار و ۳۵ غیرنظامی کشته و پنج هزار و ۷۸۵ غیرنظامی در جریان یک سال اخیر زخمی شدهاند. مبتنی بر آمار یوناما، طالبان در ۴۵ درصد از تلفات غیرنظامیان نقش داشتهاند و افزون بر آن، خشونتها را پس از آغاز مذاکرات صلح بینالافغانی افزایش دادهاند. حکومت اما معتقد است که طالبان زمینه را برای سایر گروههای تروریستی فراهم کرده و در واقع مقصر همه تلفات غیرنظامیان هستند. مقامهای افغان پیشتر گفته بودند که توافقنامه دوحه نیازمند بازنگری است؛ زیرا امریکا در جریان این توافق به طالبان امتیازات چشمگیری داده و سبب افزایش اعتماد به نفس این گروه شده است.
بی علاقه گی طالبان به مذاکرات میان افغانان
پس از روی کار آمدن دولت جدید امریکا، وزیر خارجه این کشور اعلام کرد که توافق نامه دولت ترامپ با گروه طالبان را ارزیابی و بررسی می کند.
این گفته ها در حالی بیان شد که دور اول مذاکرات میان افغانان در قطر به پایان رسیده بود و دو طرف برای آغاز دور دوم مذاکرات تاریخی را تعیین کرده بودند، اما در پی اعلام دولت امریکا مبنی بر بررسی توافق نامه دولت سابق با طالبان، هیات مذاکره کننده این گروه به قطر برنگشتند و شروع به سفر های منطقه ای کردند.
گفته شده که هدف از این سفرهای اعضای دفتر سیاسی طالبان اعمال فشار بر امریکا و جلب حمایت کشورهای منطقه است.
کارشناسان می گویند که اعضای دفتر سیاسی طالبان در تلاش اند تا حمایت قدرت های منطقه را با خود داشته باشد و در صورتی که امریکا به آنها پشت کند، حمایت قدرت های منطقه را با خود داشته باشند.
چندی پیش جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع امریکا اعلام کرد که رئیس جمهور آمریکا، همچنان به توافق صلح ۲۰۲۰ که میان آمریکا و این گروه شورشی امضا شد متعهد است.
آقای کربی گفت تغییری در تعهدات آمریکا در این توافق “ایجاد نشده است.”
با این حال او گفت که “طالبان به وعده های خود برای کاهش خشونت و قطع روابط با القاعده عمل نمی کند.”
او گفت تا زمانی که شرایط چنین است “کار برای حاضران در میز مذاکره دشوار خواهد بود” و افزود: “در واقع (مذاکره) کار عاقلانه ای نخواهد بود.”
تک روی امریکا
یکی دیگر از عوامل عدم پیشرفت در مذاکرات میان افغانان را می توان تک روی امریکا و عدم موجودیت اجماع منطقه ای برای صلح افغانستان بیان کرد.
روسیه، چین، ایران و پاکستان که از مهمترین بازیگران منطقه ای صلح افغانستان به شمار می روند از این گفتگوها دور نگه داشته شده اند و کارشناسان به این باورند که اگر امریکا به گونه واقعی می خواهد صلح در افغانستان تامین شود باید این کشورها را در این مذاکرات شریک کند.
حنیف اتمر، وزیر خارجه کشور چند روز قبل به مسکو سفر کرده است، هدف از این سفر آقای اتمر به میان آوردن اجماع منطقه ای برای صلح افغانستان گفته شده است.
سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه می گوید که مذاکرات دوحه به بن بست خورده. وقت آن رسیده که تمام ظرفیت ها جمع شوند و به یک جهت با معنا پیش بروند.
– لاوروف افزود که با آقای اتمر درباره فرمت مسکو تبادل نظر کردیم. این فرمت می تواند بسیار موثر باشد چون در بطن خود هم کشورهای منطقه و هم آمریکا را دارد.
این در حالی است که ایران نیز چندین بار امریکا را به تک روی در مذاکرات صلح و دور نگه داشتن کشورهای منطقه از این گفتگوها انتقاد کرده است.
در پایان می توان گفت که از زمان امضای توافق نامه میان امریکا و طالبان هیچ تغییر در رویه این گروه نامده است و در تنها چیزی که تغییر به وجود آمده است افزایش خشونت ها بوده که به گونه بی سابقه بالا رفته است.
خبرگزاری بخدی