روز گذشته (چهارشنبه، ۴ حمل) بند کمال خان در ولایت نیمروز در جنوب غرب کشور از سوی رییس جمهور غنی افتتاح شد، این بند بر روی دریای هلمند و با هزینه ۷۸ میلیون دالر از بودجه انکشافی دولت ساخته شده است.
از بند کمال خان به عنوان یکی از پروژههای مهم کنترول آب های افغانستان یاد شده و این بند در ولسوالی چهار برج و در ۹۵ کیلومتری زرنج مرکز ولایت نیمروز قرار دارد.
کار ساخت بند کمالخان در سال ۱۳۴۵ ه.ش خورشیدی آغاز شده بود، اما به پایان نرسید. کار اصلی آن در سال ۱۳۹۰ خورشیدی دوباره آغاز شد و قرار بود در ۳ مرحله به پایان برسد.
سومین و آخرین مرحلهٔ آن در ماه اپریل سال ۲۰۱۷ توسط محمد اشرف غنی رییسجمهور افغانستان افتتاح شد.
بند کمال خان بیشتر در ساحهٔ دشت قرار دارد، به این لحاظ شیب کمی دارد. ارتفاع این بند ۱۶ متر و ظرفیت ذخیرهٔ آب آن ۵۲ میلیون مترمکعب خوانده شده است. با این که این بند آب کمتری نسبت به بند سلما ذخیره می کند، اما این بند توان کنترول بسیار بالای آب را دارا میباشد.
آبگیری آزمایشی بند کمال خان حدود سه ماه قبل، در ماه عقرب/آبان آغاز شد.
به گفته مسئولین افغانستان این کشور فقط قادر به مدیریت ۳۰ درصد آبهایش است وبقیه به کشورهای همسایه سرازیر میشود.
محمداشرف غنی، رییسجمهوری افغانستان در مراسم افتتاح این بند شرکت کرد و گفت که رویایی ۷۰۰ سال برای تکمیلشدن بند کمالخان رنگ واقعیت به خود گرفته است. او اطمینان داده است که روند ساخت کانالهای بند کمالخان نیز برای رشد اقتصاد و زراعت نیمروز تکمیل میشود.
محمداشرف غنی، رییسجمهوری افغانستان گفت که پس از این کلید رودخانه هلمند به دست افغانها است و آب بیشتر از تعهد معاهده ۱۳۵۱، نیاز به مذاکره با ایران دارد: «مشکل در معاهده هلمند نبود، بلکه مشکل در تطبیق این معاهده بوده است. آب را به کسی مفت نمیدهیم و پیداوار نیمروز را به ایران با افتخار میفروشیم. با ایران تعهد معاهده هلمند را اجرا میکنیم و بیشتر از تعهد باید مذاکره صورت بگیرد، تیل بدهید و آب بگیرید.»
او از تداوم مذاکره با کشور ایران خبر داد که نیمروز نهتنها کندوی افغانستان، بل کندوی ایران هم باشد: «اقتصاد ایران و افغانستان متمم یکدیگر است و مخالف یکدیگر نیست. پیداوار نیمروز را با افتخار به ایران میفروشیم.» زمریالی احدی، والی نیمروز امیدوار است که با استفاده از آب بند کمالخان، اقتصاد و زراعت این مردم متحول شود. او تأکید دارد که باید آب بهگونهی درست مدیریت شود: «افتتاح بند کمالخان پرافتخارترین لحظه زندگی من است. این بند پروژهی تاریخی و مهم است و دشتهای نیمروز را سیرآب میکند.»
به روایت باشندگان نیمروز طی سال ۷۶۲ هجری شمسی با هجوم تیمور و متعاقبا ۳۰ سال بعد پسرش شاهرخ بند کمالخان و کانالهای آن توسط دستگاه و اسیدهای پیشرفته از بین برده شده است.
پس از تخریب بند کمالخان هفت قرن نیمروز در تشنگی مفرط بهسر میبرد و تا اینکه سردار محمدداوود خان، رییسجمهور پیشین افغانستان و محمدموسا شفیق، نخستوزیر وقت کار بند کمالخان در سال ۱۳۴۵ آغاز شد. اما انقلاب کمونیستی کار ساخت این بند را متوقف کرد و جنگ داخلی در افغانستان شعلهور شد.
بر بنیاد اطلاعات اداره امور تنظیم آب کشور بند کمالخان، صدها سال پیش توسط یک فرد بهنام «کمالخان» آغاز شد، اما کارش تکمیل نشد.
مسئولان در اداره امور تنظیم آب به اطلاعات روز میگویند که هم اکنون کار ۱۲ بند بزرگ آبی [کجکي، کمال خان، شاه و عروس، پاشدان، بخشآباد، مچلغو، دهنه دره، ۲ خان اباد، توری، پلتوني، شفلوغ، سراب…] جریان دارد و بهزودی بندهای آبی شاه و عروس و شورابک تکمیل میشود.
محمد تکل، رییس عمومی این اداره میگوید که بهزودی کار سروی و دیزاین ۲۲ بند دیگر تکمیل و کار ساخت آن سال آینده آغاز میشود.
محمداشرف غنی، رییسجمهوری کشور مدیریت آب در نیمروز را زمینهساز احیای جنگلات و جلوگیری از وزش ریگ بادها میداند: «بند کمالخان برای احیای زیستگاه حیوانات موثر است. ساکنان سیستان قدیم برای هزار سال در بخش مدیریت آب کار کردهاند. سیستانیها ریگ را مدیریت کردند و مدیریت ریگ بدون احیای جنگلات نمیشود.»
او میگوید که برای کاهش ضایعات آب باید سیستم آبیاری قطرهای در نیمروز مورد استفاده قرار بگیرد.
او پیشنهاد میکند که مرکز تحقیقات زراعتی و آبیاری در نزدیکی بند کمالخان تکمیل شود، تا آب، وزش ریگها و احیای جنگلات مدیریت شود.»
محمداشرف غنی، رییسجمهوری افغانستان مدالی تحت عنوان موسا شفیق، نخستوزیر پیشین کشور ضرب زده است و قرار است که این مدال به افرادی که در بخش مدیریت آب کار میکنند، تفویض شود.
۳۵ حمله تروریستی بر بند کمال خان در ۲ سال گذشته
در ماه عقرب سال ۹۹ شش محافظ بند کمالخان کشته و دو تن دیگر زخمی شدند. پس از کشتهشدن این شمار از نیروهای محافظت عامه، تدابیر امنیتی در اطراف این بند شدیدتر شد.
اما بازمحمد ناصر، رییس شورای ولایتی نیمروز اطمینان میدهد که باشندگان نیمروز برای محافظت از بند کمالخان از جان خود تیر هستند، اما اجازه نمیدهند که کشورهای همسایه مشکل در این بند ایجاد نکنند: «ما برای ساخت بند کمالخان شهید و زخمی دادیم و مردم نیمروز وعده میدهند که برای محافظت این بند همچنان قربانی میدهند.»
از سویی هم، محمداشرف غنی، رییسجمهوری کشور میگوید که باید تمام مردم و نیروهای امنیتی برای دفاع از بند کمالخان تلاش کنند: «اولین تشکری من از شهدای بند کمالخان است که به قیمت زندگی خود از این بند حفاظت کردند.»
وزارت داخله اعلام کرد که طی دو سال گذشته ۳۵ حمله «تروریستی» بالای بند کمالخان ولایت نیمروز صورت گرفته است. طارق آرین، سخنگوی این وزارت میگوید که در نتیجه این حملات، ۳۹ نیروی امنیتی کشته و زخمی شدند و ۲۸ طالب نیز اسیر شدهاند: «چهار حلقه ماین، ۹۸ مورد حمله تروریستی بالای بند کمالخان خنثا شده است.»
واکنش ایران نسبت به ساخت بند کمال خان
وزارت خارجه ایران در واکنش به افتتاح بند آب کمال خان و سخنان رییس جمهور غنی گفت که دریای هلمند دارای رژیم حقوقی تعریف شده ای است و بر اساس توافق نامه ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ حق آب به ایران مشخص است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفته است که حق آب حفاظت از حیات هامونها موضوع جداگانه است که از مدتها پیش با دولت افعانستان در حال مذاکره است و خوشبختانه این موضوع مورد توجه کابل نیز قرار دارد.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران همچنان تصریح کرده است که بر اساس قرار داد سال ۱۳۵۱ که در مجالس قانون گذاری هر دو کشور به تصویب رسیده است حق آب ایران کاملا مشخص بوده و دولت افغانستان نیز به آن متعهد است.
او خاطرنشان ساخته است که ایران از اظهارات رئیسجمهور افغانستان برای تبدیل شدن آب به موضوع همکاری بین دو کشور استقبال کرده و آمادگی خود را در این زمینه اعلام می کند.
با افتتاح بند کمال خان افغانستان قدم مهمی در راستای مدیریت آب هایش برداشته است و افتتاح این بند را می توان به تحقق یک رویا خواند.
خبرگزاری بخدی